19. Yüzyılda Kafkasya’da Bağımsızlık
Mücadelesi ve İmâm Şâmil’in Siyasî Kişiliği
Muhammed Talha KAYA
1. Baskı Aralık : 2023
Sayfa Sayısı : 254
Ebat : 13,5 X 21 cm
Kağıt Tipi : Enzo
Kapak : Karton Kapak
ISBN : 9786256563018

Kafkasya, Hazar ile Karadeniz arasında yer alan sıradağlardan müteşekkil bir coğrafyanın adıdır. Jeopolitik ve jeostratejik konumundan dolayı tarihte çeşitli kavimler ve devletler tarafından kontrol altına alınmak istenmiştir. Ancak Kafkasya’yı tamamen kontrol altına alabilen ilk devlet Çarlık Rusyası olmuştur.
18. yüzyıl itibariyle Çarlık Rusyası, silah ve asker sayısı üstünlüğü sayesinde zamanla bölgeyi nüfuzu altına almaya başlamıştır. Daha önce birlik kuramayan Kafkasyalılar, birbirinden bağımsız idare edilen yerel direniş hareketlerinin vatanlarını istiladan korumadığını fark etmiştir. İlk kez 1785’te İmâm Mansur önderliğinde Kafkasyalı Müslümanlar bir araya gelerek askerî bir güç oluşturmuşlardır. 1829/30 senesinde Müslüman âlimler ve halk önderlerinin ittifakıyla Gimrili Gâzî Muhammed, imâm seçilmiş, ancak 1832 yılında kuşatma altına alınan Gimri’de şehid olmuştur. Ardından önder seçilen Hamzat Bek’in iki sene süren liderliği de 1834 yılında uğradığı suikast sonucu sona ermiştir. Başsız kalan Müslümanlar, üçüncü imâm olarak Gimrili Şâmil’i seçmişlerdir.
İmâm Şâmil, 25 yıl süren devlet başkanlığı sürecindeki askerî ve siyasî başarılarından ötürü tarihe damga vurmuş olmasına rağmen şeyh olarak anılmış, Ruslara karşı yürütülen bağımsızlık mücadelesi ise mahiyeti belirsiz olan Müridizm kavramıyla ilişkilendirilerek gazavât sürecinin tarih yazımında kullanılagelmiştir. Bu ithamlar da tarihsel gerçekliklerle çelişmektedir.
Araştırma konusu yapılan İmâm Şâmil’in siyasî kişiliği, literatür tarama yöntemiyle incelenmiş, bu kapsamda Kafkas halkları, Çarlık Rusyası ve Osmanlı nezdinde Şâmil imajı tespit edilmeye çalışılmıştır.
Muhammed Talha KAYA
19. yüzyılda Kafkasya’dan Anadolu’ya hicret eden bir aileye mensuptur. İlk ve orta tahsilini Bursa’da tamamlamıştır. Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden 2021’de, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı Tezli Yüksek Lisans Programından 2023’te mezun olmuştur. Üç ay T.C. Milli Eğitim Bakanlığı’nda öğretmen olarak görev aldıktan sonra 2022 yılından beri T.C. Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır. İslam Tarihi, Kafkasya Siyasî Tarihi ve İmâm Şâmil başlıca çalışma alanlarıdır.