Türk romanındaki ilk psikolojik çatışma Halit Ziya ile başlar. Onun romanlarında, kişi ile toplumsalın karşı karşıya gelmesinden oluşan psikolojik çatışmalar tek boyutlu Tanzimat romanından psikolojik derinliği olan modern romana geçişinin göstergesidir. Yazarın Türk romanının kurucusu olması tezi roman türünün koşulu olan değer çatışması içindeki bireyi kişi toplum çatışmasından doğan psikolojik derinlikle yakalamış olmasıyla ilgilidir. Yazarın romanları modern romana, yaratılan karakterlerin psikolojik konumlarının derinleşmesinden ortaya çıkan birey aracılığıyla dönüşmektedirler.

Toplumsal gerçekliğin psikolojik gerçeklik üzerine kurulduğu toplum kişi çatışmasından yaratılan realist roman tiplerinin temsil ettiği kavramlar ve tipleri yaratmada yazarın hareket noktası realist romandan modern romana geçişin izlerini taşımaktadır. Halit Ziya Uşaklıgil'in roman kişileri materyalizmin tanımladığı, psikolojik gerçekçi roman sınırları içindeki modern insandır. Psikolojik gerçekçi romanın aydınlanmadan modernizme uzanan bireyleşme sürecinin akıl, irade ve özgürlük problemi üzerine kurulan yapısı, Halit Ziya Uşaklıgil'in romanlarında psikolojik derinliği kurgulama yöntemi biçiminde sorgulanmaktadırlar.