Zeyd b. Ali diyor ki:

“Allah’ı yaratıklarına benzeten Müşebbihe’den,
günahlarını Allah’a yükleyen Cebriye’den,
fâsıkları Allah’ın affedececeği umuduna kaptıran Mürcie’den,
müminlerin emiri Ali b. Ebî Tâlib’e kâfir diyen Mârika ’dan
ve Ebû Bekir ile Ömer’i tekfir Râfizâ”dan
Allah’a sığınırım.”



“Şu Süreyya yıldızını görüyor musun; ona ulaşan kimseyi hiç gördün mü?
Vallahi Mevlâ’dan isterdim ki, elim ona erişse, sonra yere düşüp paramparça olsam. Yeter ki Allah, Muhammed (sav) ümmetinin arasındaki ayrılıkları ortadan kaldırsın..” (arka kapak)





İÇİNDEKİLER



ÖNSÖZ

KISALTMALAR

GİRİŞ


BİRİNCİ BÖLÜM
İMAM ZEYD B. ALİ (ö. 122/740)

I. HAYATI

A. Ailesi ve Doğumu

B. Tahsili ve Yetişmesi

C. Kişisel Özellikleri

D. Ayaklanması ve Ölümü

E. Çocukları

II. YAŞADIĞI DÖNEM

A. Siyasî ve İdarî Ortam

1. Siyâsî ve İdâri Ortamın Genel Tasviri

2. Yönetimde ve Halk ile İlişkilerde Meydana Gelen
Değişiklikler

B. İlmî ve Kültürel Ortam

1. Zeyd b. Ali’den Önce İlmî ve Kültürel Gelişmeler

2. Bölgelere Göre İlmî ve Kültürel Ortam

a. Hicâz

b. Irak

c. Şam

3. İlim Nakil Yöntemleri

a. Sözlü Nakil

b. Kitabet Metodu



C. Fıkhın Genel Görünümü

1. Fıkıh İlminin Hz. Peygamber’den Sonraki Nesillere İntikali ve Gelişmesi / Farklılaşması

2. Fetvâ Usülleri

3. Meşhur Müftüler

4. Yaygın Fıkıh Terimleri

D. Önemli Fikrî Ve Siyasî-İtikâdî Oluşumlar

1. Mu’tezile

2. Şiîlik

3. Râfizîlik

4. Ehl-i sünnet

III. SİYASÎ KİŞİLİĞİ

A. İmamet Konusundaki Düşünceleri

B. Sahabe Hakkındaki Görüşü

C. Emevî Yönetimine Karşı Tutumu

D. Ayaklanmaya Katılmayanlar Hakkındaki Tutumu

E. Mu’tezile İle İlişkisi

IV. İLMİ KİŞİLİĞİ

A. İslâm İlimlerindeki Yeri

1. Kıraat

2. Tefsir

3. Hadis

4. Kelâm

5. İslâm Hukukçuları Arasındaki Yeri

B. Öğrencileri

C. Eserleri

1. Kur’an İlimleri Alanındaki Eserler

a. Tefsîru Garîbi’l-Kur’ân

b. Medhalün ilâ’l-Kur’an

c. Kırâetü Zeyd b. Ali
d. Tefsîru Sûreti’l-Fâtiha

2. Akaid Alanındaki Eserler

a. Risâletün fi’l-Cedel mea’l-Mürcie

b. Risâletün fi İsbâti Vasiyyeti Emîri’l-Müminîn

c. Tesbîtu’l-İmâme

d. Tesbîtu’l-Vasiyye

e. Kitâbu’s-Safve

f. Risâletün fi’l-İmâme ilâ Vâsıl b. Atâ

g. Risâletün fî Ecvibeti Zeyd b. Ali

h. Kitabu Medhi’l-Kıllet ve Zemmi’l-Kesret

3. Hadis ve Fıkh Alandaki Eserler

a. el-Mecmû’u’l-Hadîsî

b. el-Mecmû’u’l-Fıkhî

c. Menâsiku’l-Hac ve Erkânuh

d. Risaletü’l-Hukûk

D. Zeydiyye

1. Zeydî Kavramı ve Zeydiyye Mezhebinin Oluşumu

2. Zeydiyye Fıkhına İlişkin Bazı Eserler

a. el-Mecmû’u’l-Fıkhî

b. el-Emâlî

c. el-Ahkâm fî’l-Halâl ve’l-Harâm

d. el-Câmiu’l-Kâfî fî Fıkhi’z-Zeydiyye

e. et-Tecrîd

f. el-Ezhâr fî Fıkhi’l-Eimmeti’l-Ethâr

g. el-Bahru’z-Zahhâr

h. es-Seylü’l-Cerrârü’l-Mütedeffik ‘alâ Hadâiki’l-Ezhâr

3. Zeydiyye Hakkında Bazı Görüşler


İKİNCİ BÖLÜM
EL-MECMےU’L-FIKHÎ

I. ESERİN MAHİYETİ

A. Eserin Mahiyeti İle İlgili Tespitler

B. Eserin Rivayet Süreci

1. Eserin Zeyd b. Ali Tarafından Tedvîn ve Tasnîfi

2. Eserin Ebû Hâlid ve Sonraki Râviler Tarafından Rivayeti

C. Eserin İsimleri

1. el-Mecmû’ân

2. el-Mecmû’u’l-Hadîsî

3. el-Mecmû’u’l-Fıkhî

4. Müsned

D. Eserin Çeşitli Nüshaları

1. Matbû Nüshalar

a. Müsnedü´l-İmâm Zeyd

b. Corpus Juris di Zaid b. Ali

c. el-Mecmû’u’l-Hadîsî ve’l-Fıkhî

2. El Yazma Nüshalar

a. Kitâbu Mecmû’i’l-Fıkh an Zeyd b. Ali

b. Kitâbu Tertîbi’l-İtikâd ve Takrîbi’l-İstişhâd

3. Şerhler, Hâşiyeler ve Tahrîcler

a. er-Ravdu’n-Nadîr

b. el-Minhâcu´l-Celî

c. Şerhu’l-Kâdî

d. el-Fethu’l-‘Ulâ fî Tahrîci Ehâdîsi Mecmû’i Zeyd b. Ali

II. ESERİN ZEYD B. ALİ’YE NİSPETİ

A. Tarihî Kaynaklara Göre

B. Rivayet İlmine Göre

1. Râvîlerle İlgili Tartışmalar

a. Ebû Hâlid’le İlgili Tartışmalar

(1) Hakkındaki Cerh Lafızlarının Mahiyeti

(2) Şiîliğinden Ötürü Cerh Edildiği İddiası

(3) Bazı Hadisleri Uydurmuş Olduğu İddiası

(4) Zeyd b. Ali’den Rivayetinde Teferrüd Etmiş Olması

(5) el-Mecmû´daki Bazı Rivayetlerinin İmamların Rivayetine Aykırı Olması

(6) Hakkında Cerh ve Ta’dilin Tearuz Etmesi

b. Diğer Râvîlerle İlgili Hususlar

2. Metinle İlgili Tartışmalar

3. Senet ve Metinle İlgili Tartışılmaların Değerlendirilmesi

III. ESERİN İÇERİĞİ VE METODOLOJİSİ

A. Eserde Yer Alan Kitâb ve Bâb’lar

C. Rivayetlerin Miktarları ve Çeşitleri

D. Senetle İlgili Özellikler

E. Metinle İlgili Özellikler

F. Konuların Ele Alınış Metodu


ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
EL-MECMےU’L-FIKHΒNİN İSLÂM HUKUK DÜŞÜNCESİNDEKİ YERİ

I. ESERİN RİVÂYET İLMİ AÇISINDAN DEĞERİ

A. Eserin Rivayet İlmi Açısından Dikkat Çeken Özellikleri

B. Eserin Rivayet İlmi Açısından Değeri

II. ESERİN FIKIH KAYNAKLARI ARASINDAKİ YERİ VE FIKIH TARİHİ AÇISINDAN DEĞERİ

A. Eserin İlk Dönemde Tasnif Edilen Kitaplar Arasınaki Yeri
ve Değeri

B. Eserin Zeydî Fıkıh Kaynakları Arasındaki Yeri ve Değeri

C. Eserin Sünnî Fıkıh Kaynakları Arasındaki Yeri ve Değeri

III. ESERİN FURU-I FIKIH AÇISINDAN DEĞERİ

A. Eserdeki Bazı Fer’î Hükümler

B. Eserde Yer Alan İbâdât İle İlgili Fıkhî Konular

1. Temizlikle İlgili Konular (et-Tahâre: 47-82)

2. Namazla İlgili Konular (es-Salât: s. 67, 82-141)

3. Cenaze İle İlgili Konular (el-Cenâiz: s. 143-165)

4. Zekâtla İlgili Konular (ez-Zekât: s. 167-179)

5. Oruçla İlgili Konular (es-Savm: s. 181-196)

6. Hacla ilgli Konular (el-Hac: s. 197- 226)

C. Eserde Kullanılan Fıkıh Istılahları

IV. ESERİN MUKAYESELİ FIKIH AÇISINDAN DEĞERİ

A. Sünnî Olmayan Fıkıh Mezhepleri ve Münferit Görüşleri

1. Havâric

2. Zeydîyye

3. İmâmiyye

B. Furû-ı Fıkıh Konularındaki Bazı İhtilaf Noktalarının Eser Çerçevesinde Analizi

1. Namaz Vakitleri ve İki Vaktin Birleştirilmesi

2. Ezan

3. Abdestte Ayakların Yıkanması

4. Mestler Üzerine Mesh

5. Mut’a Nikâhı

V. ESERİN İSLÂM HUKUK DÜŞÜNCESİNE KATKISI

SONUÇ

BİBLİYOGRAFYA

EKLER

Ek 1: Eserin Rivayet Senedi

Ek 2: Mecmû’ul-Fıkh An Zeyd b. Ali adlı Nüshada Bulunmayan Rivayetler

İNDEKS